DEVOTE ET RESPECTABLE CONFRERIE DES PENITENTS BLANCS

PENITENCI BIALI Z MONTPELLIER

KAPLICA SWIETEJ WIARY

Tlumaczenie Piotr Borowski

DZIEJE KAPLICY

Kaplica Penitentów Bialych znajduje sie w sercu Starego Miasta w Montpellier. Jest ona pod wezwaniem Swietej Wiary, meczennicy i dziewicy zabitej za wiare w Agen w 290 roku. Kaplica zostala wybudowana w XII wieku (pierwsza informacja w zródlach historycznych pochodzi z 1228 i znajduje sie w bullarium z Maguelone). Jest ona z cala pewnoscia najstarszym budynkiem sakralnym w swoim pierwotnym polozeniu znajdujacym sie w centrum miasta. Nie wiemy nic o jej charakterystyce i dekoracji z pierwszych wieków istnienia. Po raz pierwszy wprowadzono zmiany architektoniczne w XIV wieku.

Konfraternia Penitentów Bialych wprowadzila sie do kaplicy po raz pierwszy w XVI wieku. Podczas wojen religijnych budynek zostal zniszczony i w 1568 nie zostalo z niego nic oprócz fundamentów, fragmentów scian i fasady polaczonej lukiem z palacem Jacques Cœur. Przez ponad pólwiecze budynek sluzyl jako cmentarz.

26 wrzesnia 1623 decyzja Monseigneur de Fenouillet, biskupa Montpellier, ruiny kaplicy pw. Swietej Wiary powrócily do Konfraterni Penitentów Bialych, którzy symbolicznie wzniesli krzyz na fasadzie. Prace budowlane rozpoczely sie od razu, dzieki czemu kaplica zostala konsekrowana w nocy Bozego Narodzenia 1624 roku. Zostala powiekszona w 1633 i 1647, a nastepnie podwyzszona w 1685.

Od 22 wrzesnia do 4 pazdziernika 1632 Ludwik XIII i Anna Austriacka uczestniczyli we mszach w kaplicy (pierwsza niedziela pazdziernika). Od 1651 do 1655 Penitenci goscili duchownych z Notre-Dame-des-Tables, którzy odmawiali tam oficja brewiarzowe podczas rekonstrukcji kosciola parafialnego zniszczonego w 1621 roku (podobnie jak wszystkie inne koscioly w Montpellier w tym okresie).

Podczas Rewolucji Francuskiej Penitenci Biali zostali pozbawieni kaplicy, która nastepnie sprzedano jako dobro panstwowe w 1793. Byla uzywana jako spichlerz, szkola, magazyn na pasze… w 1801 zaistniala grozba zawalenia budynku.

Kaplica zostala wynajeta przez Konfraternie, która w tym czasie nadal znajdowala sie poza prawem, a nastepnie przez nia kupiona 10 prairial roku XII kalendarza rewolucyjnego (1804). Oddano ja na uzytek religijny na mocy dekretu imperialnego w 1805 roku dzieki interwencji Jean-Jacques-Régis de Cambacérés, który wówczas byl arcykanclerzem Imperium, a w przeszlosci czlonkiem Konfraterni (1790). Przez caly XIX wiek (od 1805 do 1875 roku) prowadzono powazne prace budowlane majace na celu odrestaurowanie kaplicy.

W 1905 roku, w którym przeprowadzono separacje Panstwa od Kosciola, wladze swieckie bez skutku próbowaly zinwentaryzowac kaplice. Nie mogly tego zrobic, gdyz Konfraternia mogla udowodnic prywatny charakter budynku z punktu widzenia prawnego, jak równiez calkowita autonomie. Az do dnia dzisiejszego kaplica pozostaje wlasnoscia Stowarzyszenia Penitentów Bialych, które jest uznane jako uzyteczne spolecznie, gdyz regularnie organizuje msze, adoracje Najswietszego Sakramentu, jak równiez odmawianie rózanca i drogi krzyzowe.

ZWIEDZANIE KAPLICY

Na zewnatrz kaplicy moga Panstwo podziwiac fasade pochodzaca w czesci z XII wieku (jedna z najstarszych w miescie) i maly most, który jest o nia oparty. Portal wejsciowy i kruchte zbudowano w 1747 roku w stylu rocaille.

W 1626 roku, po rekonstrukcji, kaplica zostala zakwalifikowana jako pospolity hangar odznaczajacy sie bialymi scianami i nagimi sklepieniami. Dekoracje wewnetrzne zainstalowano w kaplicy pomiedzy 1641 i 1706. Penitent czul sie otulony przez dziela zachecajace do modlitwy. Ozdoby zostaly odrestaurowane i skompletowane w XIX wieku. Skladaja sie z nastepujacych czesci:

- pozlacane rzezby z drewna z XVII wieku znajdujacesie w chórze, kariatydy z pochodniami, cztery kolumny i pilastry wspomagajace luk nad oltarzem, jak równiez znajdujace sie w tyle posagi sw. Jana Chrzciciela i sw. Marii Magdaleny i plaskorzezby pod dwoma oknami. W przeszlosci stanowily one czesc oltarza, który zostal zniszczony. Nad tabernakulum oltarza glównego znajduje sie jedna z ostatnich palm liturgicznych.

- boazeria scienna z pozlacanego drewna autorstwa Augustin-Charles d'Aviler (twórca m.in. luku triumfalnego z Peyrou) zainstalowana pomiedzy 1698 i 1706. Na koncu XIX wieku Penitenci Biali zostali zmuszeni do zamurowania okien poludniowych, co znacznie zmniejszylo ilosc naturalnego swiatla docierajacego do kaplicy.

- plafon (sufit) z XVII wieku ozdobiony w znacznej mierze przez malarzy z Montpellier: Paul Pezet i Simon Raoux. Zgodnie z duchem Soboru Trydenckiego dekoracja przedstawiala zycie Pana Naszego Jezusa Chrystusa przekazane przez czterech Ewangelistów. Niestety szesc ostatnich malowidel zostalo zniszczonych podczas Rewolucji Francuskiej. Medaliony i zwienczenia okien na poddaszu zostaly wykonane przez Antoine Ranc.

- malowidla na nizszych partiach scian wykonane w wiekszosci w XIX wieku:

Czesc poludniowa, zaczynajac od oltarza glównego: Swiety Ludwik oddajacy czesc Koronie Cierniowej, Swiety Hieronim na pustyni autorstwa J. Moulinier, Swiety Jan Chrzciciel (kopia dziela wiedenskiego), Ukrzyzowanie (XVII wiek), Odpoczynek Rodziny Swietej autorstwa Bézart, Pieta.

Czesc pólnocna: Sluby Ludwika XIII autorstwa J. J. Reynes, Samarytanka, Swieta Genowefa (XVIII wiek?), Apoteoza Niepokalanego Serca Maryi autorstwa Riban, Zdjecie z Krzyza autorstwa O. Tandon, kaplica pod wezwaniem Swietej Teresy od Dzieciatka Jezus, Jezus uzdrawiajacy paralityka.

Bogactwo i spójnosc zbioru, na który sie skladaja wszystkie powyzsze arcydziela sztuki, zadecydowalo o zakwalifikowaniu kaplicy i calego jej wyposazenia jako Zabytku Historycznego w 1995 roku.

KONFRATERNIA

Penitentami Bialymi sa mezczyzni i kobiety wyznania rzymskokatolickiego, zazwyczaj swieccy, z róznorodnych srodowisk. Spotykaja sie razem, aby uczestniczyc w modlitwie i czynic dziela milosierdzia w celu uswiecenia dusz. Penitenci nie sa zakonem; kazda konfraternia jest niezalezna. W Montpellier znajduja sie dwie: Penitenci Biali, którzy was goszcza w kaplicy Swietej Wiary, jak równiez Penitenci Niebiescy (rue des Etuves).

Habit Penitentów Bialych sklada sie z tuniki, kaptura (le saq) bedacego symbolem pokory (kobiety zamiast kaptura nosza biala mantyle) i pasa. W kapturze kazdy z nas jest takim samym penitentem noszacym ten sam habit. Biel bedaca kolorem wszystkich elementów stroju wzywa do czystosci Ducha Swietego i Dziewicy Niepokalanie Poczetej.

Penitenci Biali z Montpellier powstali okolo 1230 roku, w czasach Swietego Franciszka z Asyzu i Swietego Antoniego. Dopiero w 1517 roku Konfraternia przybrala forme, która istnieje do czasów wspólczesnych. Jest ona dedykowana Duchowi Swietemu i oddana w opieke Maryi Dziewicy. Niestety w 1568 roku kaplica pw. Swietej Wiary zostala zniszczona, a Penitenci musieli sie schronic w okolicy placu de la Canourgue, gdzie wzniesli kosciól Swietego Krzyza. Niestety niedlugo po tym swiatynia ta równiez zostala zniszczona. W koncu w 1623 Konfraternia uzyskala mozliwosc odbudowy kaplicy Swietej Wiary, która niebawem stala sie jej siedziba. Na nowo czlonkowie zajeli sie modlitwa i dzielami milosierdzia: pogrzebami ubogich, pomoca skazanym na smierc i odwiedzaniem chorych.

Dzialalnosc Konfraterni Penitentów Bialych zostala zakazana przez wladze panstwowe podczas Rewolucji Francuskiej. Mimo rozwiazania grupa no nowo sie uformowala w 1801 roku. Zajmowala sie rozdawaniem chleba, pomoca dla matek w potrzebie, a w 1876 przywrócila do dzialalnosci stowarzyszenie wzajemnej pomocy zdrowotnej. W dzisiejszych czasach Konfraternia utrzymuje finansowo, jak równiez prowadzi prace rekonstrukcyjne w kaplicy, która jest jej wlasnoscia. Opiekuje sie równiez wszystkimi krzyzami publicznymi w miescie. Jest takze zaangazowana w organizacje pogrzebów na cmentarzu Swietego Lazarza.

Liczni Penitenci odznaczyli sie w historii; oto kilka przykladów: François de la Peyronie, Henri Pitot (zaplanowal akwedukty les Arceaux), ksiezna Matignon de Fitz-James, marszalek O'Brien de Thomond, kardynal de La Roche-Aymon, kardynal Étienne-Hubert de Cambacérès i jego brat Jean-Jacques-Régis, Charles-Maurice Grimaldi hrabia Valentinois, Antoine-Louis de Séguier, ksiezna Radziwill, kardynal de Rovérié de Cabrières, historyk Augustin Fliche, oraz pisarze prowansalscy Albert Arnavielle i Frédéric Mistral.

Wymagane restauracje kaplicy i jej dziel sztuki z powodu starzenia beda dlugie i kosztowne, lecz trzeba koniecznie zabezpieczyc ten niezbedny element naszego regionu, gdyz jest on funkcjonujacym miejscem kultu sprzyjajacym modlitwie i kontemplacji. Kaplica pw. Swietej Wiary jest siedziba Poboznej i Czcigodnej Konfraterni Penitentów Bialych z Montpellier zajmujacej sie opieka nad wszystkimi miejskimi krzyzami publicznymi.